Η ποικιλία Tempranillo είναι αναμφίβολα η καρδιά και η ψυχή του ισπανικού κρασιού. Από τα ιστορικά αμπελοτόπια της Ριόχα (Rioja) και της Ριβέρα ντελ Ντουέρο (Ribera del Duero), μέχρι τις νεότερες οινικές περιοχές του Νέου Κόσμου, το Tempranillo έχει κατακτήσει οινόφιλους και παραγωγούς με τη δομή, την κομψότητα και την ικανότητά του να εκφράζει μοναδικά το terroir του.
Η λέξη Tempranillo προέρχεται από το ισπανικό temprano, που σημαίνει «νωρίς», και αναφέρεται στην ιδιότητά του να ωριμάζει νωρίτερα από άλλες ερυθρές ποικιλίες της Ισπανίας. Οι ρίζες του χάνονται στα βάθη των αιώνων — πολλοί αμπελουργοί πιστεύουν ότι καλλιεργούνταν ήδη από την εποχή των Ρωμαίων στην Ιβηρική χερσόνησο. Η πρώτη τεκμηριωμένη αναφορά της ποικιλίας εντοπίζεται στην περιοχή της Ριόχα, στα μέσα του 13ου αιώνα. Από εκεί, εξαπλώθηκε σε διάφορες ισπανικές περιοχές, διαμορφώνοντας διαφορετικούς τοπικούς κλώνους και ονομασίες, όπως Tinta del País, Tinta de Toro, Cencibel, Ull de Llebre (στην Καταλονία) και Tinto Fino.
Αμπελουργικά χαρακτηριστικά:
Το Tempranillo είναι μια ποικιλία που αγαπά τα δροσερά πρωινά και τα ζεστά απογεύματα, γι’ αυτό και ευδοκιμεί σε περιοχές με έντονη θερμοκρασιακή διαφορά μεταξύ ημέρας και νύχτας.
Ωρίμανση: Πρώιμη, όπως υποδηλώνει και το όνομά του.
Φύλλωμα: Πυκνό, προσφέρει καλή προστασία στα σταφύλια από τον έντονο ήλιο.
Σταφύλια: Μεσαίου μεγέθους, με παχιά φλούδα και έντονα χρωστικά στοιχεία.
Απόδοση: Μέτρια προς υψηλή, αν και οι κορυφαίοι παραγωγοί προτιμούν περιορισμένες αποδόσεις για μεγαλύτερη συγκέντρωση. Η ποικιλία είναι σχετικά ευαίσθητη σε ασθένειες όπως ο περονόσπορος και η βοτρύτης, όμως ανταποκρίνεται εξαιρετικά σε φτωχά εδάφη, προσφέροντας κρασιά με εντυπωσιακό βάθος και πολυπλοκότητα.
Γευστικό προφίλ και χαρακτηριστικά:
Τα κρασιά από Tempranillo διακρίνονται για την ισορροπία τους ανάμεσα στη φρεσκάδα, τη φινέτσα και τη δομή. Είναι συχνά μεσαίου έως γεμάτου σώματος, με μέτριες τανίνες και αρμονική οξύτητα.
Αρωματικό προφίλ:
Νεαρά Tempranillo: φράουλα, κεράσι, δαμάσκηνο, γλυκό πιπέρι, γλυκόριζα.
Παλαιωμένα Tempranillo: (Crianza, Reserva, Gran Reserva): βανίλια, καπνός, δέρμα, κακάο, καφές, αποξηραμένα φρούτα, γλυκά μπαχαρικά. Το Tempranillo έχει την εξαιρετική ικανότητα να απορροφά και να ενσωματώνει τις νότες του βαρελιού, ειδικά του αμερικανικού δρυός, που παραδοσιακά χρησιμοποιείται στη Ριόχα.
Κύριες περιοχές καλλιέργειας:
Ισπανία: Η Ισπανία είναι το απόλυτο βασίλειο του Tempranillo, όπου καλύπτει περίπου 400.000 εκτάρια. Rioja DOCa: η πιο εμβληματική περιοχή· τα κρασιά είναι κομψά, αρωματικά, με μεγάλη δυνατότητα παλαίωσης. Ribera del Duero DO: πιο δυναμικά, πλούσια και δομημένα κρασιά με ένταση και βάθος. Toro DO: προσφέρει στιβαρά, γεμάτα σώμα κρασιά, με πιο άγριο χαρακτήρα. La Mancha και Valdepeñas: πιο προσιτά και φρουτώδη Tempranillo.
Πορτογαλία: Εκεί είναι γνωστό ως Tinta Roriz (στην κοιλάδα Douro) και Aragonez (στο Alentejo). Συμμετέχει σε μερικά από τα κορυφαία Port wines αλλά και σε ξηρά κόκκινα κρασιά εξαιρετικής ποιότητας.
Νέος Κόσμος: Η ποικιλία έχει πλέον εξαπλωθεί σε χώρες όπως: Αργεντινή και Χιλή, με φρουτώδη, ζουμερά κρασιά.
Ηνωμένες Πολιτείες: (Καλιφόρνια, Τέξας, Όρεγκον), όπου πειραματίζονται με πιο μοντέρνα, “Νέου Κόσμου” εκδοχή. Αυστραλία, με όλο και περισσότερους παραγωγούς να εντάσσουν το Tempranillo στις ετικέτες τους ως εναλλακτική στο Syrah.
Κατηγορίες παλαίωσης στην Ισπανία:
Η Ισπανία έχει καθιερώσει ένα μοναδικό σύστημα κατηγοριοποίησης ανάλογα με τον χρόνο παλαίωσης:
Κατηγορία Παλαίωση σε βαρέλι και παλαίωση στη φιάλη:
Joven Ελάχιστη ή καθόλου – Πίνεται νέο
Crianza 12 μήνες 12 μήνες 2 χρόνια
Reserva 12 μήνες 24 μήνες 3 χρόνια
Gran Reserva 18–24 μήνες 36 μήνες 5 χρόνια ή περισσότερο
Οι κατηγορίες αυτές καθορίζουν όχι μόνο τη διάρκεια, αλλά και το στυλ του κρασιού, από φρέσκο και φρουτώδες μέχρι βαθιά σύνθετο και αριστοκρατικά παλαιωμένο.
Το Tempranillo είναι μια ευέλικτη ποικιλία που ταιριάζει με πληθώρα γεύσεων: Κρέατα: ψητά αρνίσια παϊδάκια, μοσχαρίσιες μπριζόλες, χοιρινό στη σχάρα. Ισπανική κουζίνα: tapas, jamón ibérico, chorizo, paella. Τυριά: Manchego, παλαιωμένα τυριά με πλούσια γεύση. Πιάτα με ντομάτα: ζυμαρικά με κόκκινη σάλτσα, λαζάνια, μπακαλιάρος με ντομάτα. Ένα καλό Tempranillo έχει τη σπάνια ικανότητα να συνοδεύει τόσο παραδοσιακά μεσογειακά όσο και μοντέρνα διεθνή πιάτα.
Η Παγκόσμια Ημέρα Tempranillo (International Tempranillo Day) καθιερώθηκε το 2011 από το Tempranillo Advocates, Producers, and Amigos Society (TAPAS) και γιορτάζεται κάθε δεύτερη Πέμπτη του Νοεμβρίου. Είναι μια ημέρα αφιερωμένη στην ανάδειξη της ποικιλίας, των οινοπαραγωγών που την υπηρετούν και των φίλων του κρασιού που την αγαπούν. Σε όλο τον κόσμο διοργανώνονται οινογευσίες, σεμινάρια, φεστιβάλ και παρουσιάσεις για να τιμηθεί αυτή η εξαιρετική ποικιλία, που έχει καταφέρει να γεφυρώσει το παλιό με το νέο, το παραδοσιακό με το σύγχρονο.
Το Tempranillo θεωρείται σήμερα μία από τις δέκα πιο σημαντικές ποικιλίες παγκοσμίως. Η προσαρμοστικότητά του, η δυνατότητα έκφρασης διαφορετικών terroirs και η φυσική του κομψότητα το καθιστούν πρεσβευτή της ισπανικής οινοποιίας στον παγκόσμιο χάρτη. Οι νέες τεχνικές καλλιέργειας, η βιολογική και βιώσιμη γεωργία, καθώς και οι πειραματισμοί με διαφορετικά είδη δρυός και τεχνικές ζύμωσης, ανοίγουν νέους δρόμους για το μέλλον της ποικιλίας.
